این افراد، تعهد اجتماعی ندارند، وقتی شخصی هیچ تعهدی به خانواده، کار و تحصیل ندارد، چیزی هم برای از دست دادن ندارد؛ در عین حال بحرانهای اجتماعی هم، محملی برای آنهاست که خود را تخلیه کنند.
نسبتسنجیNEET با تحولات و اعتراضات اجتماعی سالهای اخیر در گفتوگو با سیدجواد حسینی
گفتوگوکننده
او کیست؟
سیدجواد حسینی، استاد علوم سیاسی دانشگاه امام صادق (ع) است که تمرکز مطالعات خود را بر مباحث جامعهشناسی سیاسی محدود کرده است.
چرا سراغ او رفتیم؟
سیدجواد حسینی از جمله استادانی است که چندین سال از بررسیهای علمی خود را صرف واکاوی مسئلۀ NEET کرده است. او بعد از اعتراضات آبان 98 تلاش کرد تا این خطر را گوشزد کند. به واسطۀ مطالعات وی در این حوزه، این گفتوگو میتواند در فهم نسبت میان NEET و برخی اعتراضات خیابانی در سالهای اخیر مفید و موثر باشد.
برای گفتوگو با او چه محورهایی مدنظر داشتیم؟
مهمترین تلاش ما در این گفتوگو فهم علل پیدایی NEET در جامعۀ ایران و نسبت آن با مسائل اجتماعی کشور بود. به همین سبب، بررسی خاستگاه و پیامدهای سیاسی و اجتماعی مسئلۀ NEET در ایران مهمترین محورهای گفتوگو با دکتر حسینی را تشکیل میدهد.
پیشنهاد سیاستی
سیدجواد حسینی تغییرات الگوی کار و فرهنگ تحصیل در ایران را ریشهشناسی و این دو مسئله را در کنار ساخت اجتماعی ایران به عنوان مهمترین دلایل بروز و پیدایی NEET در کشور شناسایی کرد. به باور او ساختار جامعۀ ایران بهخوبی مهیای بروز پدیدۀ NEET است و افراد در چنین ساختی بهآسانی در معرض NEET شدن قرار دارند. از سوی دیگر، این استاد دانشگاه برآن است که با استفاده از دو نهاد مهم و تاثیرگذار خانواده و دین میتوانیم این مسئله را تا حد مطلوبی کنترل کنیم؛ اما در صورتی که این دو نهاد امکان کنترل اجتماعی را از دست بدهند، مسئلۀ NEET در ایران بدل به یک بحران خواهد شد. از سوی دیگر، حسینی یکی از دلایل تغییر الگوی اعتراضات در جمهوری اسلامی طی سالیان اخیر را، ظهور پدیدۀ کمترشناختهشدۀ NEET میداند. به باور او، آبان 98 و دی ماه 96 هرکدام، یکی از بزنگاههای مطالعه در خصوص نقش NEET ها در اعتراضات سیاسی ایران بود و این مسئله دقیقاً بعد از این دو اعتراض در میان دانشگاهیان و نهادهای اجتماعی کشور جدیتر گرفته شد. موانعی مانند سربازی یکی از مسائل اجتماعی است که راه را برای بروز پدیدۀ NEET در ایران هموار کرده است و باید با ایدۀ سربازی حرفهای این معضل را حل کرد. از سوی دیگر، روی آوردن به کسب و کارهای خرد و مهارتهای اجتماعی و شغلی نیز در بهبود این وضعیت مؤثر است.
معمولاً در تعریف واژه و تاریخچه، این مفهوم را به انگلستان ربط میدهند. از نظر شما اگر بخواهیم یک نگاه تاریخی به علل پیدایی این موضوع داشته باشیم، شکلگیری NEET را چگونه باید توضیح داد؟
در حقیقت برای مسئلۀ NEET معادل فارسی وجود ندارد و اگر آن را «علاف» تعریف کنیم، مجهول واقع میشود و معنای بیکار هم برای آن، درست نیست. NEET موضوعی است که جامعۀ ایران، در دهۀ اخیر با آن مواجه شده است و متأسفانه در مطالعات اجتماعی، دیر متوجه این سوژه شدهاند. شاید بتوان گفت بزنگاه توجه به این مسئله، آبان ماه سال 1398 بوده است. آبان ماه 1398 کارشناسان متوجه شدند که با یک قشر، صنف یا یک گروه اجتماعی مواجه هستند که با تعریف گروههای فعال قبلی، اراذل و اوباش، جریان نفوذ و نفاق نیز مطابقت ندارد. افرادی هستند که جزو هیچکدام از این دستهبندیها قرار نمیگیرند، اما بهشدت دچار خشونت هستند و در بحرانهای اجتماعی حضور دارند. بنابراین مطالعه در این خصوص شروع شد. البته بنده سالها قبل در حوزۀ فعالیتهای سیاسی و اجتماعی خود، با این موضوع و مفهوم آشنا شده بودم. فرد بیکار یا فاقد شغل دارای یک تقسیمبندی است. برخی از این افراد در جستوجوی کار هستند یا شغل پنهان دارند یا درآمدهایی غیر از شغل، مثل درآمد از فضای قاچاق دارند. در مطالعات جامعهشناسی با یک گروه دیگر هم مواجه هستیم؛ آنها بیکارهایی هستند که شغل ندارند، در جستوجوی شغل نیستند، در حال تحصیل نیستند و مهارتی هم کسب نمیکنند. نکتهای که در خصوص دانشجویان باید مدنظر داشت، این است که آنها را بیکار قلمداد میکنیم، اما بیکار آشکار نمیدانیم، چرا که در حال تحصیل هستند و بعد از فارغالتحصیلی، شغل برایشان ایجاد میشود یا افرادی هستند که در جستوجوی کار هستند یا اینکه افرادی هستند که به دنبال کسب مهارت مثلاً در سازمانهای فنیوحرفه ای هستند.
در این مطالعات، با گروهی به اسم NEET مواجه شدیم که این سه ویژگی[شغل، مهارت و آموزش] را ندارند؛ اما زندگی آنها مختل نیست و گذران زندگی میکنند. در حالی که فرد بیکار، طبیعتاً در زندگی دچار مشکل میشود و در جستوجوی شغل است. نکتهای که در اینجا وجود دارد این است که این افراد، در جستوجوی شغل نیستند و زندگیشان هم پیش میرود. شاید بتوان به این افراد بیکارهای بیتعهد، اطلاق کرد که با توجه به ساخت زندگی در جامعۀ ایرانی، دچار مشکل نمیشوند. به عنوان نمونه، چنین فردی که به عنوان فرزند یک خانواده است، در کنار پدر و مادر خود که کار و فعالیت میکنند، زندگی میکند و از لحاظ امنیت، خوراک و پوشاک تامین است. اما نکتۀ مهم این است که این فرد به عنوان عضو مصرفکننده و نه عضو تولیدکننده در خانه است. مسئلهای که جامعۀ ایرانی در حال حاضر با آن مواجه است، این است که نسلهای جوان بیش از آنکه مولد باشند، مصرفکننده هستند. این مسئله در بحث NEET وجود دارد و مهمترین ویژگی این قشر اجتماعی، این است که به جایی تعهد ندارند و از نظر جامعهشناسی، افرادی که به جایی تعهد ندارند، زمینۀ هنجارشکنی آنها زیاد میشود. این در حالی است که یک فرد متأهل به خانوادۀ خود، یک فرد شاغل به شغل خود و یک فرد محصل به درس و محل تحصیل خود، تعهد دارد. طبیعتاً افراد در مقام والدین یکسری کارها را انجام نمیدهد. همچنین فردی که در دانشگاه در حال تحصیل است یا فردی که شغل برای او مهم بوده و در جستوجوی شغل است، یکسری کارها را انجام نمیدهد؛ اما زمانی که یک فرد تعهد به هیچ جایی ندارد و زندگیاش نیز میگذرد، زمینۀ ناهنجاری برای او به وجود میآید که این زمینۀ ناهنجاری، دقیقاً خود را در بحرانهای اجتماعی نشان میدهد. به عنوان نمونه، در بحرانهای سالهای 1396، 1397 و 1398 جامعه تحت تاثیر یکسری فشارهای اقتصادی قرار گرفت، لذا تلاش کرد تا به این فشارها واکنش نشان دهد [که بحران خلق شد]. در اینجا که بحران سیاسی و اجتماعی است، گروه NEET که تعهد اجتماعی ندارد و زمینه برای هنجارشکنی هم دارد، فعال میشود.
برای مطالعه ادامه این مطلب باید آن را خریداری کنید
سبد خرید شما در حال حاضر خالی است.