بررسی قمارآنلاین در ایران ازمنظر سیاست کیفری در گفتوگو با حسین قاضی‌زاده
۱۸ آذر، ۱۴۰۲
گفتوگو با سیاوشِ ۴۱ ساله که با مدرک فوق‌لیسانس و یک کارخانۀ پر درآمد، ۵ سال قماربازی کرد و تمام زندگی‌اش را باخت
۲۶ اردیبهشت، ۱۴۰۳
وقتی فرد به قمار اعتیاد پیدا می‌کند فقط باید حال خوب خود را با قمار تجربه کند؛ کمی که می‌گذرد دوزِ خماری قمار بالا می‌رود و همانند هر اعتیادی دیگر حالت پیش‌رونده به خود می‌گیرد
ایمان ایران‌منش از اعتیاد به قمار و ابعاد روان‌شناختی آن می‌گوید
گفت‌وگوکننده
پوریا فرجی
او کیست؟
ایمان ایران‌منش، روانشناس، درمانگر و مدرس دوره‌های تخصصی و عمومیِ حوزۀ روان‌شناسی است. او استاد دانشگاه و عضو انجمن روان‌درمانی و مشاورۀ کانادا است. دکتر ایران‌منش در این گفتوگو تلاش داشت تا نظر مخاطبان و خوانندگان را به لایه‌هایی زیرین از متغیرها و عوامل موثر در ایجاد، رشد و تقویت فعالیت قمار و شرط‌بندی متوجه کند.
چرا سراغ او رفتیم؟
از آن‌جا که فعالیت قمار و شرط‌بندی دارای دو جنبۀ اصلی «درون روان‌شناختی» و «برون روان‌شناختی» است به سراغ دکتر ایمان ایران‌منش رفتیم تا هم به جنبه‌های پدیدآورندۀ روانکاوانه و رفتاری آن در ساحت فردی پرداخته شود و هم از آن‌جا که وی مطالعات عمیق و تخصصی در حوزۀ روان‌شناسی اجتماعی دارد به جنبه‌های بین فردی و متأثر از خانواده، مدرسه و جامعۀ مربوط به آن پرداخته شود. او در عین حال یک متخصصِ مشاور و درمانگر است؛ لذا در خلال مباحث، به شرح وضعیت برخی مراجعان خود که به موضوع بحث دچار بوده‌اند نیز اشاراتی داشت.
برای گفتوگو با او چه محورهایی مدنظر داشتیم؟
از دکتر ایران‌منش خواسته‌ایم تا در این گفتوگو به ریشه‌های رفتارشناسانه و روانکاوانۀ قمار و شرط‌بندی اشاره کند و همچنین نقش عوامل بیولوژیکی، ژنتیکی و محیطی را نیز در پدیدارشدن این مسئله جویا شدیم. همچنین به تفاوت میان وسواس یا اعتیاد همراه با لذت در مورد قمار پرداخته‌ایم. در ادامه، روان‌شناسی اجتماعی و فرهنگی و نقش مؤلفه‌های فرهنگی پیرامون رفتار قمار و شرط‌بندی بررسی شده است و در چهارچوب رویکردهای فردنگر، به شخصیت‌شناسی افراد قمارباز پرداخته شد. در پایان با یک رویکرد کلی از ایشان خواسته شد تا به راهکارهای ریشه‌ای پیرامون زدودن آسیب‌های رفتار قماربازانه و شرط‌بندی‌ها اشاره کند.
پیشنهاد سیاستی
ایران‌منش معتقد است از آن‌جا که مسئلۀ طمع‌ورزی و قیاس‌ها به‌عنوان یکی از آسیب‌ها در شیوع و گسترش گرایش به قمار و شرط‌بندی موثر است، ضروری است تا افراد با دورشدن از متغیرهای هیجانی، به واقع‌گرایی، عقلانیت و دوراندیشی نزدیک شوند تا بتوانند به عواقب عملکردشان در این زمینه بیاندیشند و همچنین جنسِ قیاس‌های خود را به قیاس‌های چندوجهی نزدیک کنند. او معتقد است که نظام آموزشی، رفتار آموزگار و معلم و استاد خصوصاً در مقاطعِ پایۀ آموزشی در ایجاد نوعی عقلانیت که موجب دوراندیشی و فاصله‌گرفتن از رفتارهای هیجانی که مقوّمِ عملکرد قماربازانه و شرط‌بندی می‌شود، بسیار مؤثر است؛ چراکه وی معتقد است هرچه از ضریب منطق‌نگری و واقع‌نگری در یک جامعه کاسته شود و تمایل به هیجانات بیشتر شود، افرادِ چنین جامعه‌ای مستعد گرایش به سمت رفتارِ قمار و شرط‌بندی خواهند بود. وی همچنین به قائل‌شدن تفاوت و ایجاد تفکیک میان دو مقولۀ قماربازی و شرط‌بندیِ وسواس‌گونه (با منشاء معذب‌شدن) و اعتیادگونه (با منشاء لذت) معتقد است.
- در ابتدا می‌خواهیم به مسئلۀ قمار و شرط‌بندی از جنبۀ رفتارشناسانۀ آن بپردازیم. شرط‌بندی از منظر رفتارشناسی چگونه دیده می‌شود؟
ما در روان‌شناسی پدیده‌ای داریم که به نام پدیدۀ «رفتار» شناخته می‌شود و یک پدیدۀ دیگر نیز داریم که آن را به نام «نیت‌ها» می‌شناسیم. البته که از منظر علمی نمی‌توان به دنبال نیت‌ها بود، چون نیت‌ها یک‌سری مسائل Subjective و ذهنی است و در مقابل، یک‌سری مسائل هم Objective و علمی هستند. از این جنبه اگر بخواهیم قمار را به مثابه یک رفتار ببینیم باید دقت کنیم که چرا این رفتار به وجود می‌آید. کدام رفتار را می‌توان قمار نامید؟ و کدام رفتار را شرط‌بندی می‌گویند؟ چون این مفاهیم در جاهایی با هم هم‌پوشانی دارند و در جاهایی نیز شرط‌بندی و قمار با هم تفاوت دارند. در تعریف اجتماعی، شرط‌بندی رفتاری است که هر دو دستۀ افراد آماتور و غیرآماتور آن را از خود بروز دهند، اما قمار مختص افراد حرفه‌ای است. کسانی که بازی 21 یا بازی پوکر را بلد هستند، آموزش دیده‌اند و در آن تجربه کسب کرده‌اند و با مهارت خود این کار را انجام می‌دهند. قمار را از لحاظ حرفه‌ای‌بودن و غیرحرفه‌ای‌بودن تفکیک می‌کنند و همچنین قمار یک‌سری تعریف‌های کلاسیک و کلیشه‌ای نیز دارد؛ یعنی فرد -در کشوری دیگر- به کازینو می‌رود و یا در کشور ما که کازینو وجود ندارد، افراد در منازل خود جمع می‌شوند و با هم رامی، 21 و غیره بازی می‌کنند و برای برخی این رفتار چنان جدی است که یک نفر را به عنوان گردانندۀ بازی استخدام می‌کنند تا بسیار جدی بازی را بگرداند. مثل کسانی که فوتبالِ دوستانه بازی می‌کنند اما به داور پول می‌دهند تا وی بازی را به طور جدی اداره کند. این افراد در رفتارِ بازی قمار، جدی عمل می‌کنند تا بازیگردانی نیز جدی انجام شود، چون جمع خیلی هم به‌طور صددرصد دوستانه نیست و هرکسی هم نمی‌تواند در این جمع‌ها وارد شود. برخی از شرط‌بندی‌ها روی عواملی صورت می‌گیرد که تحت کنترل افراد نیست، یعنی کاملاً از روی شانس است. مثلاً عده‌ای روی بازی فوتبال بین دو تیم سوئد و ایتالیا شرط‌بندی می‌کنند. برخی مواقع افراد روی مهارت‌های خود شرط‌بندی می‌کنند، از نظر مفهومیِ آن، مثلاً از زمان قدیم تیم گل‌کوچک یک محله با تیم گل‌کوچک محلۀ دیگر به صورت شرط‌بندی بازی می‌کردند. اگر همۀ این‌ها را در یک مجموعه بگذاریم، همه شرط‌بندی محسوب می‌شود؛ با این تفاوت که افراد در این‌جا روی مهارت‌های خود و تیم خود حساب می‌کنند اما در جاهای دیگر روی مهارت‌های دیگر همچون اسبِ مسابقه و ماشینِ مسابقه شرط‌بندی می‌کنند. برخی مواقع شرط‌بندی از روی دانش است، یعنی من می‌گویم با توجه به دانش من، احتمال بردن این تیم بیشتر است یا مثلاً یک فرد، که دچار گرایشات هیجانی بالا است، می‌گوید: «این عددِ شانس من است!» برای همین در کشورهای مختلف برای افرادی که به کازینو نمی‌روند شرایط شرط‌بندی را ایجاد می‌کنند؛ همچون بلیط بخت‌آزمایی و لاتاری که فرد عددی را می‌گیرد و پول را می‌دهد به امید این‌که یک روزی برنده شود. از طرف دیگر، افراد در جاهای مختلف همچون سایت‌ها، تلویزیون و صداوسیما این روند را انجام می‌دهند. یعنی الان برنامه‌ای وجود دارد که می‌گوید حدس بزن کدام تیم برنده می‌شود و شما این عدد را به این شماره پیامک می‌زنید و در ازای آن از شما ده هزار تومان پول کم می‌کنند. این به صورت استاندارد شرط‌بندی و قمار محسوب می‌شود. اگر بپذیریم که شرط‌بندی و قمار این است، پس برای بسیاری افراد بورس هم شرط‌بندی و قمار است. بنابراین اگر بخواهیم این نوع کار را به عنوان رفتار ببینیم، مشابه آن را هم باید ببینیم. ایجاد این مسئله، بستگی به عوامل مختلف دارد. برای این‌که این عوامل را ببینیم باید بررسی کنیم که این رفتار می‌تواند جنبۀ اعتیاد، وسواس و یا حتی جنبۀ غیربیماری‌زا نیز داشته باشد.
برای مطالعه ادامه این مطلب باید آن را خریداری کنید
