استفاده از فضاهای شهری در ساعات تاریکی، از باب طردشدگی مطرح نشده، بلکه بهواسطۀ نجات شهر از شبمردگی و اثرات مثبتی که دارد قابل طرح است
گفتوگویی با مراد ثقفی پیرامون اقتصاد شهر در شب
گفتوگوکننده
بهزاد رَوَن
او کیست؟
مراد ثقفی دانشآموختۀ علوم سیاسی از مدرسۀ عالی مطالعات اجتماعی پاریس، پژوهشگر مسائل سیاسی، فعال مدنی، سردبیر نشریۀ «گفتوگو» و مدیر «انتشارات شیرازۀ کتاب ما» است.
چرا سراغ او رفتیم؟
اگرچه تسلط مراد ثقفی بر مباحث تئوریک از او چهرهای متفکر در سنت فکری چپ ساخته است، اما دغدغههای مدنی وی که بیش از هر چیز معطوف به طبقۀ فرودست جامعه است، اندیشۀ آینده را برآن داشت که به گفتوگو با ایشان بپردازد. ثقفی، همچنین «انجمن دیدهبان مدنی یک شهر» را با هدف اطلاعرسانی در مورد عوامل و شاخصهای سازندۀ زندگیِ شهریِ مطلوب و افزایش آگاهیِ شهروندان، تاسیس کرد. در این بین دستفروشی در فضای شهری، به طور خاص مورد توجه ثقفی است و در همین راستا پژوهشی در خصوص وضعیت دستفروشان به سفارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی انجام داد و همین، بهانهای شد برای انجام این گفتوگو.
برای گفتوگو با او چه محورهایی مدنظر داشتیم؟
طردشدگی و یا به نوعی، به حاشیهرانده شدن دستفروشان در شب، نخستین محور این گفتوگو بود که با موضوع ظرفیتهای فضای شبانه برای ساماندهی دستفروشان پیوند خورد. از آنجا که ثقفی اساسا معتقد است امر اجتماعی باید در پیوند با امر سیاسی فهم شود، کاستیهای مدیریت شهری و فراموشی فرودستان در نزاع قدرت را مورد مداقه قرار داد. در نهایت، وی با نفی تئوریزه کردن این موضوعات، نظر خود در مورد راه برونرفت دستفروشان از وضعیت کنونی را بیان کرد.
پیشنهاد سیاستی
مراد ثقفی معتقد است استفاده از فضاهای شهری در ساعات تاریکی یا در ساعاتی که یک سری مکانهای دیگر شهری تعطیل میشوند، از باب طردشدگی مطرح نیست بلکه با ساماندهی مشاغل در برخی خیابانها، میتوان شهر را از شبمردگی نجات داد. از نگاه او، ساماندهی دستفروشان در شب هم باعث اشتغالزایی برای قشر کمسرمایه میشود و هم امکان خرید ارزان را برای دیگر شهروندان فراهم میکند. ثقفی معتقد است میتوان از ظرفیت شب برای تبدیلشدن مشاغل غیررسمی همچون دستفروشی به مشاغل رسمی استفاده کرد. از سوی دیگر، میتوان از فضای شب برای کاستن تنشهای احتمالی مغازهداران و دستفروشان هم سود برد. او دلیل بیتوجهی مدیران شهری به این امر را ذلیلبودن نهادهای قانونگذاری شهری میداند و معتقد است، باید بر قدرت اجرایی مدیران شهری افزود. از آنجا که مباحث پایانی ثقفی، ناظر بر تمامی گروههای فرودست بود، وی بر این موضوع تاکید داشت که باید آسیبشناسی کرد که چه شد که فرودستان از مخیلۀ ما خارج شدند. در نهایت او با نگاهی به مواضع مختلف برای حل مشکل فرودستان، بهترین راه رسیدگی به آنها را تنظیم یک سری چهارچوبهای حقوقی مناسب عنوان کرد.
*موضوع بحث ما حیات شهر در شب است که وجوه مختلفی دارد و یکی از وجوه این حیات، اقتصاد شبانه در شهر است. قبلاً در جای دیگری بهاقتضای موضوع فرموده بودید که شهر محل صورتبندی سه نزاع است؛ نزاع میان سرمایهداران با مغازهداران، مغازهداران با دستفروشان و دستفروشان با نهادهای رسمی. سؤال نخست این است که آیا ما میتوانیم این نزاع را علاوهبر فضا به زمان هم تعمیم دهیم؟ به این معنا که هرقدر زور سرمایه بیشتر و گستردهتر میشود، زمانی که میتواند بهصورت عادلانه برای فروش کالا بین مغازهداران و دستفروشان توزیع شود، بهصورتی غیرعادلانه تقسیم میشود. به دلیل این نزاع، دستفروشان بهاجبار به ساعتهای حاشیهتری مانند غروب آفتاب و شب روی میآورند تا نزاعشان با مغازهداران و شهرداری کمتر شود.
این نزاع چندگانه است و این حرف هم حرف من نیست، حرف لوفور است. بحث بر سر نزاعهای مختلف است، میان پیاده و سواره، میان شهر بهمنزلۀ نماد قدرت و شهر بهمنزلۀ محل زندگی و بین شهر بهعنوان محل کار و محل انکشاف سرمایه. برای مثال، شما میتوانید یک میدان بسازید که مثل شهیاد نماد قدرت باشد (بهعمد اسم اولش را میگویم که روشن باشد همچون نمادی از قدرت بود)و همزمان میتوانید میدانی بسازید که آدمها در آن رفتوآمد کنند، برای استراحت یا موسیقی گوشدادن و تفریح باشد. این تضادها در شهر متعددند و بسیاری از تناقضات اجتماعی را هم بهنحوی بازتاب میدهند؛ برای مثال، شهر میتواند تناقضات جنسیتی را هم با تقسیم شهر به محلۀ امن و ناامن بازتاب دهد؛ چون وقتی به امنیت محلهای اهمیت داده نشود، زنان و کودکان بهصورت غیرمستقیم از آن محله بیرون میروند. بنابراین، توجه به این چند تناقض در شهر مهم است.
در این نکته که میفرمایید مرجع این تناقضات، فضاست، تردیدی نیست؛ دقیقاً به همین خاطر است که واژۀ فضای شهری را بهکار میبریم و پرسش آن است، این مسائل چگونه در فضای شهر تبلور پیدا میکند؟ حال پرسش شما این است، آیا میتوانیم این تناقضات را به بُعد زمان هم تعمیم بدهیم؟ بله، قطعاً میتوانیم، ولی مسئله اینجاست که با این تعمیم میخواهیم به چه نتیجهای برسیم. اگر بهطور مشخص در مورد شهر در شب صحبت میکنیم، خودبهخود زمان در مسئلۀ ما مستتر است. ما میخواهیم مسئلۀ شبانهای را حل کنیم، اما از چه بابی؟ باید نقطۀ عزیمتمان را مشخص کنیم.
برای مطالعه ادامه این مطلب باید آن را خریداری کنید
سبد خرید شما در حال حاضر خالی است.